Portal de Noticias Cedeira OnLine Café Bar A MARINA - Dolores Bouzamayor Freire, filla do primeiro "paseado" na Vila

A memoria, aínda que sexa a histórica, require dun punto de partida. O acto que a Asociación Memoria Histórica Democrática de Ferrol organiza para o vindeiro sábado pode ser esa catarse colectiva que o pobo de Cedeira, desde o respecto e a convivencia, necesita para camiñar cara a un futuro que aínda está por escribir. A primeira páxina, no entanto, xa ten data. Será o 30 de outubro de 2010. Ese día e no mesmo lugar no que antes estivo o campo de concentración utilizarase a palabra, non a violencia para falar de reconciliación, de paz, de principios democráticos e de amizade. E unha mostra diso será a presenza na homenaxe de familiares dos presos asturianos que estiveron retidos nunha fábrica de salgadura reconvertida en presidio. Vicente Álvarez Areces, presidente do Principado, encabezará a delegación.

Máis de 70 anos transcorreron desde o final da guerra civil. Con todo, para algunhas persoas, como para Dolores Bouzamayor Freire "filla do primeiro "paseado" na vila de Cedeira" a historia está tan presente que aínda hoxe se emociona ao falar de certas cousas.

Este sentimento, sen dúbida, estará a flor de pel o vindeiro sábado con motivo do acto que, organizado pola Asociación Memoria Histórica Democrática de Ferrol, servirá para recordar a Andrés Bouzamayor García, "O Pilaro", "pai de Dolores" e a moitos máis. A cita, no entanto, celébrase porque en Cedeira estaba un dos cinco campos de concentración que houbo na provincia durante ou logo da contenda nacional.

Dolores Bouzamayor ten unha idea moi vaga do seu pai. Só tiña tres anos cando este morreu. Pola contra, o que Dolores ten máis presentes son as consecuencias dun feito que se produciu o día 13 de agosto do ano 1936 pero cuxas secuelas aínda hoxe son tanxibles, polo menos nos ollos desta muller cedeirense, ao falar dos seus pais.
"Tremíanme as pernas cada vez que pasaba polo cuartel da Garda Civil", recorda, como tamén rememora a canción que un dos gardas cantaba e que ela interpretaba a modo de ameaza: "Máis me quixese ver morto que preso toda a vida no penal do porto de Santa María".
Esta experiencia, como o feito de que algunhas das veciñas chamásenlle "demo feo", foron as "claves" que a nena soubo interpretar como un estigma. O mesmo que lle obrigaba a ir ao catecismo para ter a súa cartilla de racionamento ou do que sacaba forzas a súa nai "Juana Freire García" para vender peixe polas aldeas cedeirenses ou ir andando a Ferrol para ofrecer produtos do campo ou da horta.
"De non ser pola morte do meu pai eu tivese unha carreira, mentres que hoxe apenas me defendo para ler", asegura Dores Bouzamayor.
Este destino tamén a obrigou a porse a traballar á idade de once anos nunha das fábricas de salgadura e conservas que balizaban a praia da Magdalena. "Señoritos" (propiedade de López Torre da Ballina), "Tripolitánea", "Margarita" (de José María Lourido), "Faragullo" e a coñecida como "a de Manolo Soto", eran algúns dos seus nomes. E precisamente, a última das propiedades citadas converteuse temporalmente en campo de concentración por mor da guerra civil. "Todo o mundo en Cedeira sabía da existencia do campo", confirma Dolores Bouzamayor que, a continuación, explica que a razón non era outra que a de ter nese lugar unha referencia máis para obter comida. "Eu recordo a fila de xente esperando quenda e ir ata alí coa miña avoa "María Pepa García González" para facernos con sóbralas do rancho que lle daban aos presos", subliña.
Tamén apunta que a súa nai, como outras mulleres da vila, tiña xestos de caridade cos presos, aos que lavaba a roupa ou atendía en caso de enfermidade.
Nesa xenerosidade é na que agora Dolores Bouzamayor Freire tamén sitúa o compromiso que mantén coa Asociación Memoria Histórica Democrática de Ferrol para falar de cuestións que pasaron fai moito tempo pero das que aínda hai "reparo ou vergoña" para tratalas en público. "Estou segura de que haberá xente que por medo non irá ao acto do próximo sábado", afirma. Tamén di que "hai persoas que están de acordo na celebración da homenaxe, pero que non queren falar?. Dores, con todo, asegura que "eu estou achegando o cento por cento do que son".
Este camiño retrospectivo iniciouno esta cedeirense de 77 anos no momento no que, despois do silencio e de "falar a voltas", conseguiu unha pensión para a súa nai como viúva de guerra. Os trámites, "a golpe de teléfono", comezaron no ano 1979 coa chegada da democracia, aínda que o subsidio fíxose efectivo a partir de 1981.
Pero o último tramo dunha escaleira con máis de 70 banzos aínda está pendente. A filla maior de Andrés Bouzamayor tamén ten o propósito de recuperar os restos do seu pai que, tal e como consta no correspondente parte da Benemérita, con data 13 de agosto de 1936, recibiu sepultura no cemiterio da parroquia de San Román. Nesta poboación, segundo o citado documento, tiveron lugar os feitos que acabaron coa vida dun home de 40 anos, pai de Dolores e Francisco (orfo con oito meses) e afiliado da UXT.
Ás 23.00 horas do citado día de agosto, dous axentes e tres "cabaleiros das milicias cidadás" trataron de impedir con armas de fogo a huída que tres "revolucionarios da vila", segundo a documentación que ten Dolores, emprenden a través dos montes. Este enfrontamento saldouse co falecemento de "O Pilaro", "un individuo de pésimos antecedentes e un dos principais dirixentes do movemento revolucionario da vila, o cal fué (sic) visto nos días de movemento revolucionario en Cedeira portando o armamento e correage (sic) dun dos carabineros desarmados nesta localidade, cuxo armamento non puxo ser habido (sic) a pesar da requisa e recoñecementos que se lle fixeron".
O relato de Dolores difire radicalmente do que no seu día foi recollido nos documentos oficiais. A filla do primeiro "paseado" de Cedeira explica que o seu pai, a fin de respectar o toque de queda, trataba de pasar a noite en casa do seu tío, Manuel Freire García, outro home novo que cinco anos despois tamén sería pasado polas armas. Esta intención, no entanto, viuse truncada pola batida realizada pola Garda Civil a fin de localizar aos "revolucionarios", entre os que se atopaba o seu pai, de profesión zapateiro e "persoa leal á República", segundo apúntase desde a Asociación Memoria Histórica Democrática de Ferrol.
Manuel Agustín Fernández Pita, secretario da entidade, adiantou que os actos previstos para o vindeiro sábado consistirán nunha homenaxe pública a veciños como Andrés Bouzamayor e a moitos máis, pero tamén de recordo a aqueles combatentes republicanos que recalaron no campo de concentración de Cedeira e cuxos orixes, na súa maioría, estaban vinculados ao Principado de Asturias. Por iso é polo que estea anunciada a presenza na cita do presidente da Comunidade, Vicente Álvarez Areces. A continuación dos protocolarios discursos está prevista a colocación dunha placa aproximadamente no mesmo emprazamento que antes ocupou o campo de concentración. Esta imaxe desde fai anos non está presente na vida cotiá dos cedeirenses, que agora pasean, como Dores, por un espazo público aberto ao mar.

Link: DFONLine